Król umiera czyli ceremonie (Le roi se meurt, ou Cérémonies)
-
- Autor Eugéne Ionesco
- Przekład Adam Tarn
- Reżyseria
- Scenografia
- Muzyka Zbigniew Turski
- Asystent reżysera Jan Błeszyński (PWST)
- Asystentka scenografa Danuta Kubiakowa
-
Obsada
- Bérenger I, król
- Królowa Małgorzata, I małżonka króla Bérengera
- Królowa Maria, II małżonka króla Bérengera
- Lekarz, który jest zarazem chirurgiem, katem, bakteriologiem, astrologiem
- Julia, pokojowa, pielęgniarka
- Strażnik
-
Liczba przedstawień
38
-
Premiera
- 1963-06-05
-
Ilość przedstawień
- 38
"Sztuka Ionesco jest wyrazem laickiego ale i pesymistycznego spojrzenia na człowieka. Gdy człowiek umiera - umiera cały jego świat. Ale czy człowiek umiera tylko tak jak Berenger, bez jakiejkolwiek idei, bez zrozumienia, że żył z sensem, że myśl jego przetrwa? Zawsze byłem zdania, że dzieło teatralne Ionesco, jeśli jest groteską - a jest groteską, zniekształcającą kontury i profil świata - jest groteską tragiczną.
Słynne "Krzesła" Ionesco - to złe przedstawienie, choćby sto razy miało paryski stempel i może nawet oportunistyczne przyzwolenie autora. Akcenty zjadliwego humoru brzmią i w "Ceremoniach". Ale pobudzają tylko do sardonicznego grymasu, ani na moment nie pozbawionego goryczy. To ciężka, męcząca, choć z talentem napisana sztuka. Jej związki z nihilizmem Becketta są dostrzegalne z najskromniejszego miejsca, ale Ionesco jest lepszym majstrem teatralnego rzemiosła niż były sekretarz zmarłego mistrza Joycea, i sztuka jego dociera do szerszych kręgów. Do Warszawy trafiła prędzej niż do innych miast poza Paryżem.
Po "Temacie z wariacjami" - ta nowa końska dawka filozofii pesymizmu natrafia na publiczność oporną, ale przejętą tym, co jej na scenie pokazują w sposób świetny - do którego nas zresztą przyzwyczajono w Teatrze Współczesnym. Jerzy Kreczmar żadnego nam nie szczędził szczegółu umierania delikwenta i mordowania jego związków ze światem, choć pewne skróty i stonowania retoryki wyszłyby chyba widowni na korzyść.
Posępne dekoracje Jana Kosińskiego, towarzyszą z godnością umieraniu, zanikaniu człowieka. Muzyka Zbigniewa Turskiegotowarzyszy zastrzykami forte umieraniu skazanego na śmierć organizmu, zdrowych płuc, serca jak dzwon.
Umierającego Berangera gra Tadeusz Fijewski i talent dramatyczny tego aktora, często ograniczony do ról groteskowych o podłożu farsowym, połyskuje w cieniu sztuki pełnym blaskiem. Berenger Fijewskiego umiera chyba tak jak wyobrażał sobie autor."
Jaszcz
Trybuna Ludu 15.VI.1963.
"Przedstawienie w Teatrze Współczesnym było staranne i nużące. Kreczmar miał słuszną koncepcję reżyserską. Nastawił aktorów na tonację znudzoną i obojętną, na grę nie "na serio". Tonację te podchwyciła świetnie zwłaszcza Gordon-Górecka(Małgorzata); Rudzki (Lekarz) rozwinął ją w kierunku niemal kabaretowej płaskości. Koncepcja reżyserska wymagała ostrego przeciwstawienia protagonisty Berangera, który powinien grac na serio, i wszystkich pozostałych partnerów dramatu.
Tutaj dał o sobie znać błąd w obsadzie roli tytułowej. Fijewski jest znakomitym aktorem komicznym; nie ma jednak dość siły, aby unieść wielką rolę dramatyczną. To, co jest siłą tego aktora w rolach o innym charakterze, tu demaskuje się jako słabość. Fijewskiemu brakło "wnętrza", nadrabiał więc minami; mistrz humoru sytuacyjnego, precyzyjnego detalu komicznego, w tej roli czuł się nieswojo, niepewnie i nie potrafił ukryć tego na scenie. Zaczął błyskotliwie, ale szybko zabrakło mu oddechu i trzygodzinna agonia Berangera przekształciła się w równie przewlekłe umieranie na scenie komika Fijewskiego. Był w tym niejaki perwersyjny sukces; publiczność wczuwając się w zmagania ulubionego aktora, uczestniczyła chwilami na serio w ceremoniach Ionesco."
Andrzej Wirth
Kultura 21.VII.1963.
