Rok 1974
Sztuka miała prapremierę londyńską w 1971. Jest w stylu modnego przed kilku laty tzw. teatru okrucieństwa. Autor twierdzi, że po to pokazuje na scenie rzeczy okropne, by ludzi ostrzegać przed tym , co ich otacza i co się w ich duszach czai. Europejczycy dzisiaj trawią jakoś te wszystkie okropności, których Jaskrawe chwyty Bonda, niby to usprawiedliwione tradycją szekspirowską, do której przecież nawiązuje swoją wersją "Króla Lira", nie znajdują , niestety, przeciwwagi w szekspirowskiej równowadze między wzniosłością a otchłanią. Gdyby nie wspaniała gra aktorów, i to wszystkich, spośród których nie powstrzymam się od wymienienia jako wiodącej Mai Komorowskiej w roli Kordelii, Wiesława Michnikowskiego w roli lekarza więziennego i oczywiście Tadeusza Łomnickiego w roli głównej i tytułowe, może byłoby i nie warto iść na tę swoistą przeróbkę sceniczną. I, nie dajmy się zwariować, dzieło jest słabsze od szekspirowskiego. Jerzy Zagórski Przez trzy bite godziny spektaklu krew chlapie na lewo i prawo, bohaterowie wiją się w mękach poniewierani, bici, kopani, miażdżeni. Gwałt goni gwałt, śmierć jest jedynym wybawieniem, a szaleństwo ucieczką. Wreszcie super-szlagier spektaklu: oglądamy wyłupywanie oczu. Jak żywe! Z wygodnych foteli Teatru Współczesnego oglądamy, jak okrwawione gałki oczne Lira spływają do pojemników lekarza-kata. Dobra robota: mondo cane ! Teatr Współczesny polskiej prapremierze bondowego "Lira" zapewnił znakomita obsadę: Łomnicki, Krasnowiecki, Borowski, Lipińska, Komorowska, Michnikowski i inni. Cóż stąd? Ci świetni aktorzy nie mogą zmienić odrażającej, nihilistycznej wymowy sztuki. Łomnicki w roli Lira stworzył niewątpliwie wielką kreację. Udźwignął swego bohatera tytanicznym wysiłkiem, budując konsekwentnie ze sceny na scenę O tym, że świat nie ma sensu wiedzieć nie chcemy. I niech nas o tym nie przekonują, bo i tak nie uwierzymy. Uwierzenie równałoby się śmierci. Andrzej Hausbrandt Fakt, że podczas przedstawienia "Lira" Edwarda Bonda, raz po raz ktoś opuszcza widownię nie czekając nawet na przerwę ( a i po przerwie, część tych, co zdołali dotąd tłumić swe niezadowolenie,demonstracyjnie wychodzi) uznać należy za zdarzenie niecodzienne. Tym bardziej, że rzecz dzieje się w warszawskim Teatrze Współczesnym - tej oazie "tradycji", umiaru, kultury. Czyżby więc swoista rewolucja? Bo przecież poziom spektaklu wydaje się gwarantowany. Reżyseria Erwina Axera, scenografia Ewy Starowieyskiej, Tadeusz Łomnicki w roli tytułowej, wreszcie nazwisko autora o światowej już sławie.[...] PRZYCZYNY, dla których A x e r - d y r e k t o r zainteresował się "Lirem" wydają się przkonywające i jasne: pragnął pokazać dzieło głośne i modne - robił to już nieraz z doskonałymi rezultatami. I jakkolwiek by oceniać sztukę - tym razem także miał rację. Ale nie są tak jasne i przekonywające przyczyny, dla których zainteresował się "Lirem" jako r e ż y s e r. Ten utwór wydaje się tak obcy choćby jego estetycznym gustom. Oglądając "Lira" we Współczesnym czuje się, że nikt nie miał tu do niego temperamentu i serca. Może trochę Stanisława Celińska, może Maja Komorowska, która gra jednak cały czas przeciw... Przeciw sobie, czy tej inscenizacji?
Marta Fik Nie ujmując nic z grozy beznadziejności Axer nie chce straszyć widza. Wyraźnie bawi się tekstem Bonda i bawi widownię. Tortury, które demonstruje - wyłupywanie oczu, wyciąganie krwawych trzewi - ocierają się o grand-guignol, ale w sumie są już śmieszne. Bo przekroczyliśmy - zdaje się podpowiadać reżyser - granice grozy, pozostał już tylko śmiech. Wystarczy, że grozą jest nasycona postać Lira, którą kreuje Tadeusz Łomnicki, zachowując przepastną ilość podtekstów, domysłów, aluzji. Andrzej Wróblewski Przedstawienie "Lira" zostało skwitowane [w prasie] skromnie. Trwa natomiast ogólnowarszawska dyskusja o "Balladynie" na japońskich motocyklach. Czyżby dlatego "Lir" mniej interesował, że machiny w nim pokazywane są swojskie i drewniane, domowego niejako wyrobu? Zygmunt Greń
"Grupa Laokoona" na pewno nie należy do najlepszych sztuk Różewicza. W dodatku w swej aktualnej warstwie satyrycznej w niejednym się postarzała, stała się niemal historyczną; trzynaście lat, które minęły od jej napisania, to przy dzisiejszym tempie cała epoka. A jednak przedstawienie w Teatrze Współczesnym, precyzyjnie poprowadzone przez Zygmunta Hübnera i wybornie zagrane przez aktorów jest bardzo zabawne. Śmiechu co nie miara i śmiech to Reżyser, gdzie się dało, zaktualizował go, tu skreślił, tam zmienił, ówdzie uzupełnił. Poza tym pozostał wierny wskazówkom autora, nie bawił się w absurdalne udziwnienia, dał obrazki oparte na gruncie rzeczywistości i grane na serio, przez co ich komizm występował tym mocniej. Również scenografia Jana Banuchy trzymała się ram realizmu. Nadzwyczajny w tej nieodparcie komicznej grze na serio był tercet aktorski: Henryk Borowski (Dziadek), Wiesław Michnikowski (Ojciec), Zofia Mrozowska (Matka). Dzielnie towarzyszył im Piotr Zaborowski jako 17-letni Syn. Nie jego wina, że jako przedstawiciel dzisiejszej młodzieży wypadł nieprawdziwie. W tym najbardziej sztuka Różewicza nabrała posmaku historycznego. Taka była młodzież w pokoleniu, które dziś dochodzi do czterdziestki i do stanowisk kierowniczych. Także wszystkie postacie epizodyczne udały się znakomicie, każda do zapamiętania: Przyjaciółka - Ilona Stawińska; Członkowie jury - Edmund Fidler, Ryszard Barycz, Józef Konieczny; Ordynator - Józef Fryźlewicz; Pan z pociągu - Kazimierz Kaczor; Celnik - Marian Friedmann. August Grodzicki ...jest to niezaprzeczalny triumf reżysera, jeśli uznać, że najlepszą jest taka właśnie reżyseria, której nie widać, bo wyraża się przez grę zespołu. Takim właśnie przedstawieniem, w którym reżyser, Zygmunt Hübner, tak dyskretnie pokierował zespołem, pozostając w pozornym cieniu, jest "Grupa Laokoona" Różewicza w Teatrze A blasku w tym spektaklu niemało. Zofia Mrozowska w roli Matki gra na wysokim diapazonie transformacje psychologiczne, które jej dyktuje tekst. Przeistoczenie tak zwanej kury domowej w zwariowaną malarkę wychodzi w jej wykonaniu bardzo przekonywająco. Ilona Stawińska w roli Przyjaciółki przedstawia doskonale paniusię z towarzystwa, mielącą ozorkiem przerażające banały. Wiesław Michnikowski jako Ojciec-humanista tworzy jeszcze jedną ze swoich niezrównanych kreacji w zakresie sobie tylko właściwego komizmu, skoligowanego z chaplinowskim, a także buster-keatonowskim. Józef Fryźlewicz sugestywnie i przebojowo gra obie role mu powierzone: Celnika II, niemal milczącego i Ordynatora, mającego najwięcej do powiedzenia na konkursie rzeźb. Jerzy Zagórski |
